Artykuł
Co wiemy o Ukrainie i jej mieszkańcach i mieszkankach, którzy teraz znaleźli się w wyjątkowo trudnej sytuacji i którzy szukają schronienia w Polsce? Zachęcamy do rozmawiania w klasie o tym, co dzieje się za naszą wschodnią granicą i o ludziach, którzy są dotknięci tą niewyobrażalną tragedią. Rozmawiajmy jednak nie tylko o wojnie, ale też spróbujmy lepiej poznać Ukraińców i Ukrainki przez zaznajomienie się z ich kulturą lub z dziełami, które na temat Ukrainy powstały. Nie tylko poczujemy się bliżej nich, ale też oddamy cześć dziedzictwu narodowemu Ukrainy.
Ukraińcy i Ukrainki od lat współtworzą nasze społeczeństwo – są naszymi kolegami i koleżankami z pracy i szkoły, sąsiadami i sąsiadkami. Przyjeżdżają do Polski uczyć się, pracować, zakładać rodziny. Krakowski zespół analityków firmy Picodi na początku tego roku zebrał dane i oszacował, że w Polsce mieszka 1 mln 323 tys. osób z Ukrainy.
Inwazja Rosji na Ukrainę sprawiła, że kolejne dziesiątki tysięcy osób próbują znaleźć schronienie w naszym kraju, a Polacy i Polki solidaryzują się z sąsiadami i robią, co w ich mocy, aby zapewnić im wsparcie w tej trudnej sytuacji.
Wspólnie w klasie poznawajcie ukraińską literaturę, film i muzykę
Młodzież też jest świadkiem tych wydarzeń i może czuć potrzebę, aby rozmawiać na ten temat i włączyć się w działania. Jedną z propozycji, co można zrobić w klasie, jest zapoznanie się z tworami ukraińskiej kultury. Nie tylko, aby lepiej poznać sąsiadów, ale też aby podkreślić, że Ukraina ma własną niezależność, państwowość i dziedzictwo narodowe.
Zebraliśmy dla Was propozycje ukraińskiej, lub takiej, która o tym kraju opowiada, literatury pięknej, filmu i muzyki spośród których mamy nadzieję, że będziecie mogli wybrać coś dla siebie.
LITERATURA PIĘKNA
Dla młodszych:
- Barbara Gawryluk „Teraz tu jest nasz dom”
Pan przeprowadził specjalną lekcję o Ukrainie. Pokazał ją na mapie, opowiedział o historii, ale jak doszedł do dzisiejszych czasów, to myślał, że będę chciał coś opowiadać. Ale nie chciałem, bo i tak by nic z tego nie zrozumieli. Nie potrafiłbym im opowiedzieć o tym, co działo się w naszym mieście – czytamy we fragmencie książki, która opowiada historię ukraińskiej rodziny, która z powodu wojny została ewakuowana do Polski. Romek i jego rodzeństwo mimo, że w obozie zostali ciepło przyjęci, nie przestają tęsknić za domem i o niego pytać. Ta lektura może nie tylko pomóc lepiej zrozumieć, co znaczą trudne słowa jak „ewakuacja”, „uchodźstwo”, ale też lepiej wyobrazić sobie, co mogą czuć osoby, które tego doświadczyły.
- Romana Romanyszyn, Andrij Łesiw „Wojna, która zmieniła Rondo”
Ilustrowana książka o tym, że wojna nie ma serca ani litości, ale która aby o tym opowiedzieć używa pięknych ilustracji i metafor. Rondo to miasto, które żyje swoim spokojnym rytmem. Ukochaną przez mieszkańców i mieszkanki codzienność zakłóca przybycie Wojny. Nikt się jej nie spodziewał ani tego, jak zmieni życie miasta i że przyniesie ze sobą chwasty i mrok. Danko, Zirka i Fabian, główni bohaterowie, starają się stawić czoła Wojnie w miarę swoich słabych możliwości…
Dla starszych:
- Jurij Andruchowycz „Dwanaście kręgów”; „Moscoviada. Powieść grozy”
Autor to współczesny ukraiński poeta, prozaik, piosenkarz, eseista i tłumacz. W książce „Dwanaście kręgów” przedstawia trochę kryminalną, ale fascynującą opowieść o współczesnej Ukrainie, gdzie „Wszystko, czego sobie życzymy, o czym myślimy i czego się spodziewamy, z pewnością nam się przydarzy. Sęk w tym, że zawsze za późno i zawsze jakoś inaczej”.
„Moscoviada” z kolei opowiada o ukraińskim studencie, poecie, który tak jak wielu innych młodych z republik radzieckich, mieszka w moskiewskim akademiku.
- Serhij Żadan „Hymn demokratycznej młodzieży”; „Big mac”; „Woroszyłowgrad”
Autor to ukraiński poeta, pisarz, eseista i tłumacz z języka niemieckiego, który mieszka w Charkowie. Za swoją twórczość otrzymał wiele nagród, w tym. Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus 2015 za powieść Mezopotamia, Nagrody „Mosty Berlina” oraz Nagrody im. Josepha Conrada. Jego książki przetłumaczono na szesnaście języków. Dwie pierwsze zaproponowane przez nas powieści to liryczne opowieści, które choć nie połączone ze sobą ściśle, zabierają nas do Ukrainy widzianej oczami autora. „Woroszyłowgrad: z kolei jest połączeniem powieści drogi i powieści łotrzykowskiej, pełnej przygód i zagadek.
- Natalka Śniadanko „Kolekcja namiętności”
Śniadanko to ukraińska poetka, pisarka, dziennikarka, tłumaczka, członkini Związku Pisarzy Ukraińskich, która mieszka we Lwowie. Jej książka opowiada o dojrzewaniu Ołesi Podwieczorkówny – pierwszych miłościach dziewczyny, konflikcie z rodzicami, ważnych decyzjach.
- Andrij Bondar „Cerebro, eseje o życiu na Ukrainie i w Polsce” [dostępne online]
Andrij Bodnar to poeta, prozaik, tłumacz, eseista. Urodził się w 1974 r. w Kamieńcu Podolskim, a aktualnie wraz z rodziną mieszka w Kijowie. Laureat nagrody Wydawnictwa „Smołoskyp” (1997). Jego twórczość przetłumaczono na dziesięć języków. Zbiór „Cerebro”, nagrodzony tytułem Książki Roku BBC Ukraine 2018, to szesnaście opowiadań, które przedstawiają rzeczywistość ukraińską i polską, a obiektywna prawda, fikcja i subiektywne odczucia przeplatają się między sobą.
- Andrej Kurkow, „Kryptonim Pingwin”
Kurkow to ukraiński pisarz i scenarzysta filmowy pochodzenia rosyjskiego. Pisał zarówno po ukraińsku, jak i po rosyjsku. W swoich powieściach opisuje współczesną rzeczywistość ukraińską. Jego najbardziej znanym utworem jest „Kryptonim Pingwin” – opowieść o Wiktorze, niespełnionym pisarzu w średnim wieku, który mieszka z pingwinem Miszą.
LITERAUTRA WOJENNA
- Serhij Żadan „Internat”; „Biec bez wytchnienia”
To niezwykle realistyczna opowieść o wojennej codzienności Donbasu. Trzydziestopięcioletni nauczyciel Pasza musi odebrać z internatu siostrzeńca i wrócić z nim do domu. Byłoby to proste, gdyby nie wojna, która zmieniła ich świat w miasto widmo.
- Wołodymyr Rafiejenko, „Najdłuższe czasy”
Rafiejenko podejmuje temat wojny, która na zawsze zmieniła region, który jest jego ojczyzną – wschodnią Ukrainę. Donbas zamienił się w piekło na ziemi, a decyzje jego mieszkańców mają wpływ nie tylko na ich życie, ale też na los całej Ukrainy. Fragmenty książki są dostępne online.
Zachęcamy też do zapoznania się z ukraińską poezją:
- Lubow Jakymczuk „Morele Donbasu”
Lubow Jakymczuk to poetka, która pochodzi ze wschodniej Ukrainy, z obwodu ułańskiego. Teraz pisarka mieszka w Kijowie, ale w rodzinnych stronach zostali jej rodzice, babcia i siostra. Nawet podczas ciężkich walk, kiedy brakowało prądu i wody, nie chcieli opuścić domów. Wiersze Jakymczuk dotykają między innymi emocji związanych z niemożnością skontaktowania się z bliskimi, gdy linie telefoniczne nie działały, niepokojem związanym z wojną. Wiersze przełożyła tłumaczka Aneta Kamińska.
- Hałyna Petrosaniak
Hałyna Petrosaniak to ukraińska poetka i tłumaczka z języka niemieckiego. Laureatka Nagrody Huberta Burdy dla poetów z Europy Środkowej i Wschodniej (2007) oraz Nagrody im. Iwana Franki (2010).
Część przetłumaczonej na język polski poezji Petrosaniak dostępnych jest online tutaj.
LITERATURA FAKTU
Lepiej zrozumieć sytuację w Ukrainie, kontekst wydarzeń i historię mogą pomóc pozycje z literatury faktu, reportaże i książki historyczne. Oto kilka z wielu, które warte są uwagi:
- Paweł Pieniążek „Pozdrowienia z Noworosji”; „Wojna, która nas zmieniła”
Paweł Pieniążek to młody, ale doświadczony dziennikarz, który relacjonował konflikty w Iraku, Afganistanie, Syrii i Ukrainie. W „Pozdrowieniach z Noworosji” reporter opisuje narodziny konfliktu i tłumaczy jego konsekwencje. W książce „Wojna, która nas zmieniła” znajdziemy z kolei historie wojskowych i cywili z obydwu stron frontu – o ich codzienności i marzeniach o powrocie do normalności.
- Oksana Zabużko „Planeta piołun”
Zabużko, ukraińska pisarka, poetka i eseistka, w swoim najnowszym zbiorze esejów przygląda się Europie trawionej przez populizm i radzi, jak można radzić sobie ze współczesnymi problemami za pomocą kultury.
- Andrzej Stasiuk, Jurij Andruchowycz „Moja Europa. Dwa eseje o Europie zwanej Środkową”
O tym, czym jest Europa Środkowa, o swojej tożsamości, o tym, co nas łączy, a co różni pisze dwóch autorów – z Polski i Ukrainy.
- Tania Malarczuk „Jedzenie i picie”
Tania Malarczuk to ukraińska pisarka, eseistka i dziennikarka. Esej „Jedzenie i picie”, został opublikowany jako część publikacji „Kobiety w czasach przełomu” Fundacji Boella, który opowiada o przemianach w Ukrainie z perspektywy kobiet. Publikacja dostępna online.
- Ziemowit Szczerek „Tatuaż z tryzubem”
Szczerek proponuje czytelnikowi szerokie spojrzenie na Ukrainę jako państwo w procesie przemian, na to, co w niej pięknego, zabawnego, a co przerażającego.To powieść o najnowszej historii Ukrainy, ale wychodząca poza same wydarzenia, taka, która próbuje pokazać prawdziwego ducha narodu.
- Witold Szabłowski „Sprawiedliwi zdrajcy. Sąsiedzi z Wołynia”
Rozprawa o trudnych momentach w historii, o mechanizmach, jakie prowadzą do sytuacji w której sąsiedzi mordują się nawzajem ale też o tym, że są ludzie, którzy przeciwstawiają się złu.
- Igor T. Miecik „Sezon na słoneczniki”
Polski reporter podróżuje przez Ukrainę, kraj pogrążający się w wojnie. Ale nie tylko niej to jest książka. Opowiada również o życiu w zwykłych ukraińskich miasteczkach i o tym, co dalej po zwycięstwie Majdanu.
FILM
- „Ziemia jest niebieska jak pomarańcza”, reż. Iryna Tsilyk
Film dokumentalny, który opowiada o ukraińskiej rodzinie, która mieszka na pierwszej linii frontu w Donbasie. Rodzina ta kocha kino i postanawia nakręcić film o sobie i swoim życiu w trakcie wojny.
Film dostępny na VOD.
- „Donbas”, reż. Sergiej Łoźnica
Łoźnica jest jednym z najważniejszych współczesnych ukraińskich reżyserów. Akcja jego dramatu z 2018 roku rozgrywa się w Donbasie, gdzie wojna i walki przeplatają się z codziennym życiem.
Film można obejrzeć online tutaj.
- „Moje myśli są ciche”, reż. Antonio Lukich
Młody mężczyzna, który mieszka w Kijowie, doświadczył w ostatnim czasie wielu niepowodzeń. Dostaje jednak szansę, by zacząć od nowa. Podejmuje pracę, która ma pozwolić mu na wymarzony wyjazd do Kanady.
Film obejrzycie online tutaj.
Więcej ukraińskich filmów z legalnego źródła z tłumaczeniami na angielski znajdziecie tutaj.
MUZYKA
A może Wy i Wasi uczniowie i uczennice jesteście ciekawy ukraińskich twórców muzycznych? Przygotowaliśmy zestawienie, w którym każdy znajdzie coś dla siebie.
Playlisty ze współczesną muzyką ukraińską: https://open.spotify.com/playlist/68gozicb3aRuMhvQ7UaZ2b?si=67882ae8fc934eee, https://open.spotify.com/playlist/4l6p031ldkgJYPwrFsoQcj?si=7fe9dc082ae04b37
|
